Veel mensen houden niet van verandering. Zeker niet op hun werk. Desondanks zijn de meesten wel bereid om mee te werken aan een veranderproces, als ze tenminste overtuigd zijn van de noodzaak. Een crisis, zoals corona, helpt vaak om tot dat inzicht te komen. Maar als dan blijkt dat het een avontuur is waarbij je vooraf niet weet waar je uitkomt, wordt men opeens zenuwachtig.

 

Avontuur

Heel begrijpelijk, want doelloos veranderen staat haaks op wat we juist altijd hebben geleerd: je moet organiseren, een doel bepalen, de strategie daarvoor uitzetten en gezamenlijk daar stap voor stap naartoe werken. Het idee is dat je een heel helder idee hebt waar je uit wilt komen.

Laat dat los, het kan niet. As je een kwaliteit wilt ontwikkelen in je organisatie, is dat een leerbeweging: ‘we willen samen leren meer …. te worden’. Op de puntjes kun je van alles invullen: ‘proactief’, ‘diversiteitsbewust’, ‘klantgericht’ enzovoort. Maar hoe dat veranderavontuur verloopt en eindigt kun je niet weten. Je hebt een bewegend doelwit.

 

Oppervlakkige of diepgaande verandering?

In eerste instantie wordt vaak gedacht aan een technische oplossing. Digitalisering bijvoorbeeld. Als ik aan een collegezaal vraag of digitalisering van het werk een oppervlakkige of een diepgaande verandering is, denken de meesten eerst dat het oppervlakkig is: je moet gewoon een nieuw pakket of systeem implementeren en dan is het een kwestie van wennen. Maar dat is niet terecht.

Een technologie gaat namelijk in de praktijk pas werken als mensen er echt mee aan de slag gaan. Als ze zichzelf over hun twijfels en mogelijk zelfs verzet heen zetten en gaan beginnen. Als ze de noodzaak ervan inzien start hun leeravontuur.

Toen een instelling in de geestelijke gezondheidszorg  enige tijd terug een nieuw systeem invoerde waarmee ze hun dienstverlening elektronisch wilden ondersteunen, zaten daar wel 250 behandelmodules in. Maar nog geen 7 procent van de zorgprofessionals gebruikte dat systeem. De IT-techneuten snapten daar niks van, want het was toch zo’n geweldig hulpmiddel! De mensen in het veld keken daar toch anders naar; die wilden gewoon hun vak uitoefenen, ze voelden zich door de software gedeprofessionaliseerd.

 

 >> Wil je leren hoe jouw organisatie het veranderavontuur kan aangaan en overleven? Lees Engage! Reisgids voor veranderavonturen. 

 

Columbus wist alleen in welke richting hij moest varen

Dat zie je vaker gebeuren. Om een ‘oplossing’ ook echt werkzaam in de praktijk te maken heb je de gebruikers hard nodig. Zij moeten worden betrokken bij de verandering, zodat de techniek hen ook echt ondersteunt om de kwaliteit en inhoud van hun werk, zoals zij dat zien, te verdiepen. Dan zie je ook dat de benodigde verandering vaak diepgaander is dan een technische ‘fix’. Dat er – om effectief te zijn – ook andere overtuigingen nodig zijn. Of andere waarden: dat men ook andere zaken belangrijk moet gaat vinden. Je zit dan zelfs op cultureel niveau.

Waar zo’n ontwikkelavontuur je precies heen leidt, weet je vaak niet van tevoren. Je weet wel wat je ongeveer voor elkaar wilt hebben gekregen na het verandertraject, maar misschien ben je net als Columbus: die wist in welke richting hij volgens zijn hypothese moest varen om in Indië uit te komen. Alleen kwam hij onderweg Amerika tegen.

 

Leervermogen als metavaardigheid

Mensen die werken met de agile-principes herkennen dat. Je moet flexibel zijn en de organisatie wendbaar. Mede door de toegenomen fundamentele onzekerheid in de omgeving wordt verlangd dat je kunt improviseren.

Er wordt om een andere mentaliteit gevraagd: de bereidheid om samen te leren, experimenteren en ontdekken en zodoende voortdurend te blijven ontwikkelen. Dat leervermogen is een metavaardigheid. Succesvolle, organisaties kunnen in deze tijd meer niet zonder.

 

Vleugels ontwikkelen tijdens de vlucht

Het is logisch dat het mensen afschrikt als bij verandermanagement de precieze route en de uitkomst vooraf niet helemaal bekend zijn. Het voelt als in de uitspraak van de Amerikaanse schrijver Ray Bradbury, die we niet voor niets kozen als het motto van de internationale editie van ons boek Engage!: “We have to be continuously be jumping off cliffs and develop our wings on the way down.” Wie wil daar nou aan beginnen?

Veel van de uitdagingen waarvoor organisaties staan, hebben wel dat karakter. Wat heb je ervoor nodig om dan toch die verandering op gang te brengen? Het antwoord is simpel: heel veel moed en lef. En vertrouwen in je missie en de bemanning. Dat je samen gaandeweg al improviserend en experimenterend kunt leren wat er nodig is voor de volgende etappe. En de volgende. En de volgende.

Geschreven door Woody van Olffen, de feitenfluisteraar

Terug